کشکول علمی سهراب

نقوش به جای مانده از رابرت هوک در تاریخ علم بسیار کمرنگ است آنقدر که حتا کاملا مطمئن نیستیم که عکس‌های منتسب به او براستی از اوست یا نه! ولی این را می‌دانیم که او قدی کوتاه داشته و از چهره‌ی زیبایی نیز برخوردار نبوده. نیوتن گفته بود که من برای بهتر دیدن جهان بر شانه‌های بلند قامتان یا غول‌های علم ایستادم. برخی از پژوهشگران بر این باورند که طرف خطاب او رابرت هوک بوده است. زیرا هوک در مجادلات‌اش با نیوتن گفته بود که نیوتن با راهنمایی من به فرمول گرانش جهانی دست یافت. به اعتقاد آنها نیوتن با این جمله می‌خواست بگوید که ممکن است من از  بلندقامتان( دانشمند بلند پایه‌) تاریخ علم برای فرمولم استفاده کرده باشم ولی چه نیازی به یاری جُستن از کوتوله‌‌یی(دانشمندی حقیر) مثل رابرت هوک داشتم. البته معلوم نیست که منظور نیوتن بزرگ این بوده  باشد ولی هر روز که می‌گذرد بیشتر دستگیرمان می‌شود که رابرت هوک اگر چه قدی کوتاه داشت ولی او نیز  بی‌شک یکی از بلند قامتان تاریخ علم بوده است که همچون  لئونارد داوینچی فراتر از عصر خود بوده و باید برای شناخت بهتر او به انتظار بنشینیم. بیهوده نیست که اکنون او را لئوناردوی انگلستان می‌نامند.  رابرت هوک همچون هویگنس لیکن زودتر از او  منتقد نظریه‌ی ذره‌یی-خطی نیوتن و معتقد به موجی بودن نور شد. با این حال تا زمانی که نیوتن بزرگ در عرصه‌ی علم جولان می‌داد و یانگ آزمایش معروف خود را  برای عینیت بخشیدن به نظریه‌ی موجی بودن نور عرضه نکرده بود هیچ کس را یارای روی برتافتن از جمال پُر فروغ نیوتن و توجه به مخالفین او یعنی رابرت هوک و هویگنس نبود. نیوتن براستی همچون خورشیدی که روز می‌آفریند بر پهنای عصر خود پرتو افکن شده بود و بیهوده نیس کشکول علمی سهراب ...

در همان زمان رابرت بویل( فیزیک دان، شیمی دان و فیلسوف ایرلندی انگلیسی متولد 1627 و متوفی در 1691) در جستجوی دستیاری بود و توماس ویلیس (دانشمند انگلیسی،نورولوژیست، آناتومیست و روانشناس متولد 1621 و متوفی در 1675) که شناخت کاملی از هوک داشت او را معرفی کرد و به این ترتیب رابرت بویل ضمن استخدام هوک از او خواست که یک  پمپ تخلیه‌ی هوا برای او بسازد.  البته دامنه‌ی فعالیت بویل در زمینه‌ی شیمی بود ولی او با آگاهی از آزمایشات وُن گریکه (مخترع و سیاستمدار آلمانی متولد 1602 و متوفی در 1686) با پمپ هوا به فکر انجام آزمایشات مشابه‌یی افتاده بود و چون از توانایی رابرت هوک در ساختن وسایل مکانیکی آگاه بود می‌خواست ببیند  که آیا هوک می‌تواند چنین پمپی را بسازد یا نه. در همان زمان رالف گریتوریکس(مهندس و مخترع وسایل آزمایشگاهی به ویژه ابزارهای ریاضی متولد در 1625 و متوفی در 1675) هم یک پمپ تخلیه‌ی هوا ساخته بود که بهتر از پمپ وُن گریکه کار می‌کرد.  هوک با قبول پیشنهاد رابرت بویل بر آن شد که نه تنها آن دستگاه را بسازد بلکه عیوب آن را نیز برطرف کند و با بهینه سازی ساختارش آن را تا حد یک پمپ مدرن تخلیه‌ی هوا بهبود بخشد و همین کار را هم کرد. زیرا او کسی نبود که بدون تاثیرگزاری بر یک چیز به تقلید صرف آن بپردازد. هوک هرگز به یک چیز متمرکز نمی‌شد و نبوغ او به گونه‌یی بود که در شاخه‌های ظاهرا متفاوت علمی نظریه پردازی می‌کرد گویی پیوندی بین همه‌ی ارکان جهان می‌دید. درست وقتی که مشغول کار روی پمپ هوا بود درباره‌ی سازو کار ساعت‌ها نیز فکر می‌کرد و از خود می‌پرسید که چگونه می‌توان از آنها برای تعیین طول جغرافیایی در دریانوردی استفاده کرد. عملکرد ساعت‌های پاندولی یا آونگی آن دوران به عل کشکول علمی سهراب ...

رابرت هوک در نجوم نیز دستی داشت. قبل از او جیمز گریگوری ریاضی دان و منجّم اسکاتلندی( متولد 1638 و متوفی در 1675) طرحی از تلسکوپ بازتابی ارائه کرده بود و هوک  نخستین دانشمندی است که موفق به ساخت آن در سال 1673شد. با این تلسکوپ هوک به مشاهده‌ی آسمان پرداخت و از جمله چرخش مشتری به دور محور خود را کشف کرد.  یکی دیگر از اختراعات ساده ولی مهم رابرت هوک آونگ مخروطی است که هوک  آن را به عنوان اُلگویی از حرکت سیارات به دور خورشید معرفی کرد. به علاوه او اعلام کرد که با این آونگ می‌توان شدت گرانش را به دست آورد. چند سال بعد کریستن هویگنس ریاضی فیزیک دان و منجّم هلندی(متولد 1629 متوفی در 1695) با محاسبه، دوره‌ی تناوب این آونگ را به دست آورد. رابرت هوک نخستین دانشمندی است که به مطالعه‌ی انتشار آثار در فضا اعم از اثر نور ، اثر صوت یا اثر گرانش در فضا پرداخت او که ریاضی دانی بسیار ورزیده بود چنین  استدلال می‌کرد که هر اثر منتشره از یک نقطه باید از کُراتی  به مرکز  آن نقطه عبور کند. هر چه از آن نقطه دورتر شویم مساحت کره‌یی به مرکز آن نقطه که از (بیننده یا شنونده یا هر اثر پذیرنده‌ی دیگر) عبور می‌کند وسیع تر خواهد شد  و  بنابراین آنچه از آن اثر به او می‌رسد نسبت معکوس با مجذور شعاع دارد. او با همین استدلال نتیجه گرفت که گرانش بین هر دو جسم  به صورتی است که نسبت عکس با مجذور فاصله‌ی آن دو  دارد و همین نکته را نیز طی مکاتبات خود با نیوتن که درمحاسبه‌ی فرمول گرانش دچار مشکل بود گوشزد کرد. اکنون دیگر تردیدی وجود ندارد که کاشف واقعی قانون عکس مجذور فاصله در فرمول‌های تعیین شدت گرانش از آنِ هوک است نه نیوتن. خیلی عجیب است که برخی از منابع تاریخ علم& کشکول علمی سهراب ...